Pandemi süreci özellikle kişisel koruyucu ekipman ve maske ticareti ile uğraşan firmalar için çok yoğun geçti. Bu süreçte, dünyanın her yerinden gelen kişisel koruyucu ekipman talepleri karşılamaya çalışan firmalar ile çalışma, görüşmelere katılma ve sözleşmelerin hazırlanması fırsatına sahip oldum.
Sürecin acil ihtiyaçlar üzerine kurulması, taraflar arasındaki güvensizlik ve kamu otoritelerinin düzenleyici kurallarının etkisi sözleşmelerin kurulması ve ifası sürecinde zorlu tablolara şahit oldum.
Bu süreçte danışmanlığını yaptığım firmaların hemen hemen bütün ortak nokta bir sözleşmenin içine birçok ve yüksek miktarda cezai şartlar koymak istemeleridir.
Bu talepleri, hukuki çerçeve içinde karşılamaya çalışmama rağmen uluslararası ticaret ile uğraşan firmalarımızın cezai şart nedir? götürü tazminat nedir ? bu düzenlemeler herhangi bir kısıtlamaya tabidir? gibi konularda pek bilgi sahibi olmadıklarını, herhangi bir uyuşmazlık anında bu anlaşmalardaki maddelere güvenmeleri halinde hayal kırıklığına uğrayabilecekleri kanaat getirdim.
Bu düşünceler ile yazımda cezai şart ve götürü tazminat konularında kısa ama aydınlatıcı bir bazı açıklamalar yapacağım:
Bu düşünceler ile yazımda cezai şart ve götürü tazminat konularında kısa ama aydınlatıcı bir bazı açıklamalar yapacağım:
Sözleşmesel cezai şartların düzenlenmesi konusu uluslararası ticari sözleşmelerin düzenlenmesinde/hazırlanmasında tarafların yükümlendikleri borçların yerine getirilmesi amacı ile kullanılan önemli bir araç olarak kullanılmaktadır.
Cezai Şart (Penalty Claue): Sözleşmeyi ihlal eden tarafın yükümlülüğünü yerine getirmediği için ceza-yaptırım olarak bir bedelin ödemesi anlamına gelmektedir.
Genel olarak cezai şartlar 3 türe ayrılmaktadır:
- Alternatif Cezai Şart: Asıl borcun yerine getirilmesi ya da asıl borç yerine cezai şartın yerine getirilmesi.
- Kümülasyon Cezai Şart: Hem asıl borcun yerine getirilmesi, hem cezai şartın yerine getirilmesi
- Özel Cezai Şartlar: Önceden Belirlenen belli bir miktar ödeme.
Götürü Tazminat (Liquidated Damage): Tarafların sözleşmenin ihlali sebebi ile oluşacak zararın önceden bir bedel üzerinde götürü olarak belirlenmesidir. Bu götürü tazminat gerçek zarar miktarından fazla olmaması gerekmektedir.
Bir uluslararası ticari sözleşme hazırlanırken bu iki birbirine benzer kavramın dikkat edilmeyerek birbirine karıştırılması halinde, bu klozların geçersiz olma ihtimali vardır. Diğer bir ifade ile uluslararası ticari sözleşmelerde kullanılan bu klozların uygulanılmasının nasıl garantiye alınacağı tartışma konusu olmaktadır. Şöyle ki,
Bu konu dünyada yürürlükte bulunan iki hukuk ailesinin arasında çelişkili uygulamalardan kaynaklanmaktadı. Civil Hukuk( Kıta Avrupası ) ile Common Law ( Birleşik Krallık ve ABD )arasında cezai şartların geçerliliği farklılık alanlarındandır. Common Law hukuk sistemlerine tabi ülkelerde Dunlop Pneumatic Tyre Co. V. New Garage&Motor Co. Ltd. Kararına dayanarak uzun yıllar boyunca “common law” cezai şarta talepleri icra etmemiştir. Bu hukuk ailesinin yargıçları cezai şart klozların sözleşme özgürlüğüne müdahale ve hukukundan beklenen kesinliğin göz ardı edilmesi olarak kabul etmektedir. Diğer bir ifade ile Common Law (Anglo-Amerikan) Hukuk Sisteminde bu şartlar geçersiz sayılmakta ve icrasına müdahale edilmektedir. Civil Hukuk( Kıta Avrupası) hukuk sisteminde sadece aşırı bulunan cezai şartlar mahkemelerin müdahalesi ile indirilmektedir. Ancak götürü tazminata ilişkin olarak örneğin New York mahkemeleri genellikle götürü tazminat klozlarını makul kıstaslar çerçevesinde geçerli saymaktadır. (Ancak cezai şartların infazı mümkün değildir.) İngiliz hukukunda da aynı bakış açısına sahiptir. Kıta Avrupası ise özellikle Almanya ve Fransa aşırı cezai şart maddelerini indirilmesi uygulamasına sahiptir
Bu konu ile ilgili olarak uluslararası enstrümanların eksik olduğu ortadadır.
CISG’de bu konu açıkça düzenlenmemiştir. Ancak bu maddenin zararların öngürülebilir niteliğinin çok altında veya çok üstünde olması durumunda uyuşmazlık çıkarsa sözleşmeye uygulanacak hukuk yerine CISG 7 md. Gereğince yorum yapılması gerekliğine yönelik görüşler vardır. Uluslararası ticaret hukukunun kurallarını ve uygulamaları çerçevesinde ulusal hukuklar uygulanır şeklinde ucu açık yorumlar yapılmaktadır.
Unitroit Prensipleri ( 7.4.13) cezaları ve götürü tazminatları aynı madde içinde değerlendirmiştir.
Sonuç olarak sıkıntılı durum uygulamada farklı yollar seçilmesine yönlendirmiştir. Uluslararası ticari sözleşmeler hazırlanırken bu konuyu özel olarak dikkat etmenizi tavsiye ediyorum.
“Uluslararası Ticari Sözleşmelerde Cezai Şart ve Götürü Tazminat Hakkında Kısa Değerlendirme”, yazısı ile ilgili merak ettikleriniz ve verilen hizmetler hakkında daha detaylı bilgiler almak için bizimle iletişime geçmekten çekinmeyin.
