Tabiki vardır.
Ama neden ise son zamanlarda yaptığım sohbetlerde ve bana sorulan sorularda uluslarası eşya taşıma hukukunun olmadığı hat sahiplerinin, nakiyecilerin, taşıma işi yapanların hep haklı olduğuna ve hukuken düzenlenmiş bir alan olduğuna inanılmadığına dair bir algının oluştuğunu hissettim. Sonuçta bu yazıyı yazma gereği duydum.
Milletlerarası taşımanın içinde barındırdığı büyük riskler ve dış ticaretin can damarları olmasından ötürü bu ticareti faaliyeti yapan girişimciler için tabiki bazı lehe özel düzenlemeri içermektedirdir. Ancak en büyük ihracat şampiyonlarının bile bilançolarında kontrol edilemez kara bir leke gibi duran, her ilgilsiz ve afaki zarar ve tazminat taleplerinin itiraz edilmesine rağmen sonuçsuz kaldığı lojistik ve taşıma hizmet alımlarının şirketimiz üzerinde yarattığı baskılardan bahsediyorum.
Bu konu ile ilgili olarak şirketler ile , taşıma işleri komisyoncuları, acenteler, hat sahipleri arasında bir çekişmeyi hep gözlemledim.
Gerek kargo ile ilgili olarak oluşan geç teslim ve zarar/hasar konularında gerekse alınan yan hizmetlerin maliyetlendirilmesi konusunda hep üreticilerimiz, taşıma komisyoncularımız aleyhine hep bazı haksız uygulamaların yapıldığına üzülerek şahit oldum.
Bu konularılar ilgili mağduriyetlerini hep hukuken hep haklılar uğraşmak istemiyoruz şeklinde pek gerçekçi olmayan mazeretler ile taşıma ve lojistik işlemlerinden oluşan maliyetlerini gider olarak mali kayıtlarına işlediklerini gördüm.
Gerçek ise trilyonlarca dolarlık malın milyarlarca dolarlık ekipman ile dünya denizlerinde veya kara ve hava sahalarında taşınmasının bir hukukunun olmadığını düşünmek ve taşıma işi ile uğraşanları hep haklı görmek büyük bir hatadır. Bilakis taşıma hukuku belki de global düzeyde regüle edilmiş taşıyana ağır hukuki sorumluluklar verirken taşıtan ve gönderilen lehine haklar oluşturmaktadır.
Bu yazımda siz değerli dış ticaretçiler için uluslararası hukuk kurallarından derlediğim ve taşıtan/gönderilen lehine olarak gördüğüm bazı noktadan bahsedeceğim.
Uluslararası Kara Yolu Taşımacılığı
Uluslararası Kara Yolu ile Eşya Taşıma Convention on the Contract for the International Carriage of Goods by Road- Karayoluyla Uluslararası Eşya Taşıma Sözleşmesine İlişkin Anlaşma-Convention Relative au Contralde Transport International de Marchandises par Route CMR Konvansiyonu’na göre yönetilmektedir.
Bu konvansiyona göre taşımaya konu olan kargoda zarar açıkça belli ise bu durum teslim anında taşıyana bildirilmesi gerekmektedir. Eğer zarar açıkça belli değil ise 7 gün içinde bildirimde bulunulmalıdır. (Sürenin hesabında pazar günü ve tatiller dikkate alınmaz.)
Taşımaya konu olan kargo gecikme nedeni ile geç teslim edilmiş ise gönderilene teslim edildiği tarihten itibaren 21 gün içinde yazılı olarak bildirilmesi gerekmektedir. (Sürenin hesabında pazar günü ve tatiller dikkate alınır.)
Bu bildirim yükümlülüğüne uyulmadan gönderilen kargoyu teslim alır ise taşıma senedinde belirtilen şekilde kargonun teslim edildiği yönünde karine oluşur.
CMR konvansiyonuna göre yapılan taşımalarda doğan talep hakları özel durumlar istisna kalmaka üzere genel olarak 1 yıllık zaman aşımı süresine tabidir.
Uluslararası Demiryolu Taşımacılığı
The Convention Concerning International Carriage by Rail-COTIF- Uluslararası Demiryolu Taşımalarına İlişkin Konvansiyon‘na göre ve Uniform Rules Concerning the Contract of International Carriage of Goods by Rail –CIM Uluslararası Demiryol Eşya Taşıma Sözleşmesine İlişkin Tertip Kurallar gereğince yönetilmektedir.
Demir yolu ile taşınan kargoda oluşan açıkça anlaşılan kısmı ziya ve hasarın gönderilen veya hak sahibinin yetkilileri tarafından teslim alınması ile bütün talep hakları düşmektedir. Diğer bir ifade ile demir yolu ile taşınan kargo açıkla anlaşılan zararların ve hasarlardan taşıyanın sorumlu olması için teslimden önce durumunda taşıyana bildirilmesi gerekmektedir. ( COTIF-CIMM 57/1)
Kargoda Açıkça anlaşılmayan zıya veya hasarların halinde teslim anından itibaren 7 gün içinde taşıcıya bildirilmesi gerekmektedir. ( COTIF-CIM 57/2 ) süreleri hesabında teslim gününü takip eden günden başlar. Sürenin son günü tatil gününe rastlar ise sonraki ilk iş günü süre dolmuş sayılır)
Taşımaya konu olan kargo gecikme nedeniyle bildirim süresi kargonun teslim tarihine göre geç teslim edilmesi durumunda talep hakkı alıcı demiryolu, gönderici demiryolu veya gecikmeye sebep olan demiryolundan herhangi birisine veya hepsine karşı teslimden itibaren 60 gün içinde bildirim yapılması şarttır.
COTIF-CIM 58/1 göre zamanaşımı süresi genel olarak 1 yıl bazı hallerde ise 2 yıllık süreye tabidir.
Uluslararası Denizyolu ile Eşya Taşımacılığı
Uluslararası deniz taşımalarına ilişkin olarak birden fazla uluslararası konvansiyon vardır. Türkiye bu konvansiyonların bir kısımına taraf ise de yapılan taşımanın tabi olacağı hukuk dikkate alınarak hepsinden bahsetmeye çalışacağım.
25.08.1924 tarihli Konşimentoya Yönelik Bazı Kaidelerin Tevhidi Hakkında Milletlerarası Sözleşme (International Convention for the Unification of Certain Rules of Law Relating to Bills of Lading) –“ Hagues Rules-Lahey Kuralları ”(Bu konvansiyon Türkiye’nin deniz yolları eşya taşıması hususunda taraf olduğu tek hukuki belgedir.)
23.02.1968 tarihli -Protocol to Amend the International Convention for the Unification of Certain of Law Relating to Bills of Lading (Visbly Rules/ Hagues- Visbly Rules) (Türkiye taraf değildir.)
31.03.1978 United Nation Convantion on the Carriage of Goods by Sea- Hamburg Rules (Türkiye taraf değildir)
11.12.2008 Uinted Nation Convention on Contracts from the International Carriage of Goods Wholly or Partly by Sea- Rotherdam Rules (Türkiye taraf değildir.)
Kargo üzerinde anlaşılabilir/ açık hasar ve ziya bildirim Lahey Kuralları -3. Madde/ Lahey Visby Kuralları 6 md. Uyayında teslim alınmadan Taşıyana önce yazılı bildirim yapılması gerekmektedir. Hemen anlaşılmayan ve gizli nitelikteki zıya ve hasar durumunda teslimden itibaren 3 gün içinde yazılı bildirim yapılmalıdır.
Kargo üzerinde açık/anlaşılabilir hasar ve ziya bildirim süreleri Hamburg Kurallarına Mad. 19’a göre teslimin yapıldığı takip eden ilk iş gününde yazılı bildirim yapılması gerekmektedir.
Kargo üzerinde hemen anlaşılmayan ve gizli ziya veya hasarında olması durumunda kargonun gönderilene teslim edilmesine takip eden günden başlayarak 15 gün içinde yazılı bildirim yapılması gerekmektedir.
Kargonun tesliminde gecikme halinde Lahey 3 /Lahey Visby Kuralları 6 uyarınca kargonun teslimi veya teslimi gereken tarihten itibaren 1 yılın geçmesi ile dava hakkı düşmektedir.
Hamburg Kuralları’nın 19/5 maddesi gereğinde kargonun geç teslimi halinde Pazar ve tatil günleri de dahil olmak üzere 60 gün içinde yazılı talepte bulunulması gerekmektedir.
Hamburg Kuralları’nın 20/1 maddesi gereğince kısmen bile olasa kargonun teslim edildiği gün veya teslim edilmesi gereken son günü takip eden günden başlayarak 2 yıllık zamanaşımı süresi düzenlenmiştir.
Uluslararası Havayolu ile Eşya Taşıma
Convanition for the Unification of Certain Rules for International Carriage By Air- Hava Yoluyla Uluslararası Taşımacılığa İlişkin Belirli Kuralların Birleştirilmesine Dair Sözleşme “Montreal Sözleşmesi” uyarınca yönetilmektedir.
Montreal Sözleşmenin 31/1-4 maddesi uyarınca eşyanın ziyai veya hasarı durumunda fark edilmesinden itibaren derhal yazılı bildirim yapılmalıdır. Ancak her şekilde teslimden itibaren en geç 14 gün içinde bildirim yapılması gerekir.
Kargonun geç tesliminden sebebi ile teslimden itibaren 21 gün içinde taşıyıcıya bildirimde bulunulmalıdır.
Taşıcı ve taşıcı çalışanlarına karşı tazminat talepleri 2 yıllık hak düşürücü süreye tabi tutulmuştur. (Montreal Sözleşmesi md:35)
Tabi ki yukarıdaki hususlara sadece ve sadece örnek olarak en çok merak edilen ve tarafıma sorulan konular arasında seçtim. Diğer bir ifade ile uluslararası taşıma ile ilgili hukuki belgelerin ve içtihat hukukunun oluşturduğu düzenlemelerin yanında benim bahsettim konu okyanusta bir damladır. Sadece siz değerli okuyucularım için bir farkındalık yaratmak, uluslararası eşya taşımacılığının belli kurallar çerçevesinde yönetildiğini vurgulamak için seçtiğim özel hükümlerdir. Bu bağlamda gerek ithalatçı gerek ihracatçı olun size sunulan teklileri veya talepleri farklı bir bakış açısı ile bakmanızı tavsiye ederim.
Eğitimlerimiz ile ilgili merak ettikleriniz ve özel eğitim talepleriniz hakkında daha detaylı bilgiler almak için bizimle iletişime geçmekten çekinmeyin.
